Partículas (PM₁₀ e PM_2,5)

Partículas en suspensión (ou material particulado) é o termo xeral empregado para unna mestura de partículas (sólidas ou líquidas, orgánicas ou inorgánicas) suspendidas no aire, coñecidas como aerosois, con ampla gama de tamaño e composición química.

As partículas en suspensión poden ser:

• Contaminantes primarios: Vertidos á atmosfera de forma directa desde os focos emisores, puntuais ou difusos, de orixe antropoxénico ou natural.
• Contaminantes secundarios: Cando se forman na atmosfera a partir da oxidación e transformación de emisións gasosas. Os precursores máis importantes das partículas secundarias son SO₂, NOx, NH₃ e COVs.

Naturais:

• Emisións fuxitivas dos solos. A composición química e mineralóxica destas partículas varía dunha rexión a outra dependendo das características e composición dos solos.
• Polvo africano do deserto do Sáhara. As condicións extremadamente secas e cálidas do Sáhara forman turbulencias capaces de propulsar o polvo a unha altitude de 4 a 5 km. As partículas poden permanecer semanas ou meses a esas altitudes e a miúdo o vento espállaas por toda Europa.
• A superficie dos mares e océanos son fonte de partículas xeradoras de aerosol mariño e nalgunhas zonas costeiras poden representar ata o 80 % das partículas suspendidas na atmosfera. Componse sobre todo de sal, que os fortes ventos lanzan ao aire.
• As erupcións volcánicas, fonte natural de partículas primarias minerais e secundarias.

Antropoxénicas: As principais fontes antropoxénicas de material particulado atópanse en zonas urbanas e industriais.

• Tráfico: emisións dos vehículos, desgaste pavimento, pneumáticos, freos.
• Actividade industrial: combustibles fósiles, fundición de metais como cobre ou zinc, produción de cemento, cerámica e ladrillos, manipulación de materiais pulverulentos, transporte en zonas industriais.
• Calefaccións domésticas por queima de biomasa.
• Incendios (tamén poden ser por causa natural).

As PM poden provocar ou agravar enfermidades cardiovasculares e pulmonares, ataques cardíacos e arritmias, afectan ao sistema nervioso central, ao sistema reprodutivo e poden causar cancro. O resultado pode ser unha morte prematura.

As máis prexudiciais son as PM_2,5 (tamaño igual ou menor a 2,5 micrómetros de diámetro aerodinámico) xa que ao ter menor tamaño poden chegar incluso aos alvéolos pulmonares, mentres que as PM₁₀, por ter maior tamaño, quedan retidas na mucosa que recubre as vías respiratorias superiores.

O efecto climático das partículas varía co seu tamaño e composición: algunhas conducen a un enfriamento neto, mentres que outras conducen a un quecemento. Poden provocar cambios nos patróns de precipitación, e a deposición pode orixinar cambios no albedo de superficie.

O Real Decreto 39/2017 establece que o método de referencia para a toma de mostras e a medición de PM₁₀ e PM_2,5 é o que se describe na Norma UNE-EN 12341:2015 “Aire ambiente. Método de medición gravimétrico normalizado para a determinación da concentración másica de PM₁₀ ou PM_2,5 da materia particulada en suspensión”.

Para empregar sistemas automáticos de medida, que proporcionan datos a tempo real, é necesario establecer a función de corrección respecto ao método de referencia. Isto realízase seguindo as indicacións da “Guía para os Estados Membros sobre medidas de PM₁₀ e intercomparación co método de referencia” e as indicacións da Norma UNE- EN  16450:2017 “Aire ambiente: sistemas automáticos de medida para a medición da concentración de materia particulada (PM₁₀ e PM_2,5)”.